U duhu obeležavanja Medjunarodnog praznika rada kojim pripadnici i simpatizeri radničkog pokreta iskazuju opštu solidarnost radništva i obeležavaju sećanje na dostignuća radničkog pokreta, odnosno žrtve koje su pripadnici radničkog pokreta podneli kako bi se izborili za veća radna prava, donosimo vam priču o Kompleksu radničkih stanova kroz koju ćete saznati kako se brinulo o radničkoj klasi i njihovim potrebama, gradeći nove objekte i nov identitet grada.
Prvi radnički stanovi u Beogradu podignuti su početkom 20. veka na prostoru koji je bio vrlo udaljen od varoši i koji je počeo da se reguliše oko 1900. godine. S obzirom na nagli razvoj Beograda po odlasku Turaka, ukazala se potreba za „osvajanjem“ onih delova grada koji su se nalazili izvan šanca, odnosno na prostoru iza današnje Francuske ulice. Na takvom prostoru, skoro neizgradjenom, ali sa već definisanim industrijskim karakterom, Opština Beogradska je planirala izgradnju stanova za radnike. Problem radničkih stanova se javio istovremeno kad je i broj industrijskih radnika počeo da se umnožava neslućenom brzinom. Problem sa kojim je Zapadna Evropa počela da se suočava od polovine 19. veka, Srbiju, a pre svega Beograd, počeo je da zaokuplja početkom 20. veka. Bilo je neophodno obezbediti stanove za tako naglo uvećan broj gradjana sa skromnim prihodima koji nisu bili u stanju da sami obezbede smeštaj. U tu svrhu u Engleskoj je 1898. godine Hauard promovisao ideju o „vrtnom gradu“, u Francuskoj su bili doneti zakoni o izgradnji jeftinih (odnosno radničkih) stanova, ali je najdalje otišla Bečka opština koja je za svoje radnike izgradila čitave komplekse naselja sa malim, ali komfornim stanovima, koji su u potpunosti zadovoljili njihove potrebe.
Tom praksom Bečke opštine rukovodila se Opština Beogradska, kada je avgusta 1909. godine donela odluku da podigne radničke stanove u upravo preimenovanoj Radničkoj ulici. Projekat je uradila opštinski arhitekta Jelisaveta Načić koja sama po sebi prestavlja osobenost beogradske istorije arhitekture. Prvobitni kompleks radničkih stanova sastojao se od tri zgrade, dve manje na uglovima ulica Komnen Barjaktara i Herceg Stjepana, i jedne dugačke gradjevine uz Radničku ulicu, danas Djure Djakovića. Objekti su oblikovani skromnim arhitektonskim sredstvima, pa na fasadi i ne postoji druga dekoracija osim vrlo plitke plastike secesijske provenijencije iznad i ispod prozorskih otvora. Monotonija dugačke zgrade razbijena je raščlanjavanjem po vertikali koja je naglašena karakterističnim drvenim zabatom. Godine 1924, uz već postojeće radničke stanove u Radničkoj ulici, po projektu opštinskog tehničara Balgača, opština je izgradila nove objekte uz ulice Herceg Stjepana, Senjanin Ive i Komnen Barjaktara i time u potpunosti zatvorila blok. Kompleks radničkih stanova u Beogradu predstavlja značajnu kulturno-istorijsku vrednost, kao najstariji sačuvani kompleks takve vrste u Beogradu i autorsko ostvarenje Jelisavete Načić, prve žene arhitekte u Srbiji. Utvrdjeni su za kulturno dobro – spomenik kulture 2007. godine.
tekst za instagram: U duhu obeležavanja Medjunarodnog praznika rada kojim pripadnici i simpatizeri radničkog pokreta iskazuju opštu solidarnost radništva i obeležavaju sećanje na dostignuća radničkog pokreta, odnosno žrtve koje su pripadnici radničkog pokreta podneli kako bi se izborili za veća radna prava, donosimo vam priču o Kompleksu radničkih stanova. Klik na link u opisu profila da saznate kako se brinulo o radničkoj klasi i njihovim potrebama, gradeći nove objekte i nov identitet grada.
