Monthly Archives: January 2020

Javne nabavke 2020. godina

U Zavodu za zaštitu spomenika kulure grada Beograda 2016. godine uradjen  je Idejni projekat rekonstrukcije i restauracije Zemunske tvrdjave, predvidjen planom rada Zavoda i finansiran od strane Sekretarijata za  kulturu grada Beograda. Projektanti su arhitekte konzervatori Ljiljana Konta i Rade Mrlješ. Projektom je predvidjena statička sanacija  i obnova obrušene jugoistočne kule i restauracija lica bedema. Cilj izrade projekta bio je da se ostaci bedema Zemunske tvrdjave konsoliduju i restauriraju u onoj meri u kojoj postoje pouzdani podaci o njenom izgledu, ali i da se afirmiše jedan od najlepših vidikovaca u Beogradu. Takodje je bilo važno da se kroz prezentaciju kulturnog dobra prepozna osnovni gabarit citadele, kao i njena forma.

Na Zemunskoj tvrdjavi su do sada u dva navrata vršena arheološka istraživanja  čiji  su rezultati  korišćeni kao polazište  za izradu projekta. Na osnovu arheoloških istraživanja utvrdjena je dubina temelja, originalna kota poda tvrdjave, kao i vrsta zemljišta. Pod nekadašnjeg utvrdjenja nalazi  se 2,5m niže u odnosu na sadašnju kotu platoa koja je formirana prilikom izgradnje Milenijumske kule kada je  plato tvrdjave izdignut nasipanjem  šuta u visini od 2,5m. Kulturni arheološki slojevi se mogu očekivati  tek ispod 2,5m dubine.

Direktorka Zavoda Olivera Vučković je inicirala saradnju sa Opštinom Zemun, kojoj je dostavljen projekat kako bi se sprovela i realizacija radova na obnovi Zemunske tvrdjave. Projekat  je podeljen na dve faze što je omogućilo pribavljanje  predvidjenih sredstava  iz različitih izvora. Prvu fazu projekta, koja  je  obuhvatala radove na statičkoj sanaciji i obnovi jugoistočne kule, finansiralo je  Ministarstvo pravde,  dok  je drugu fazu, koja je  obuhvatala restauraciju lica bedema ostalog dela tvrdjave, finansiralo Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija.

Konzervatorski nadzor vršio je Zavod za zaštit spomenika kulture grada Beograda, arhitekte Ljiljana Konta i arhitekta Rade Mrlješ. Zbog kompleksnosti radova na statičkoj sanaciji jugoistočne kule vršen je i projektantski nadzor statike koji je vršio Saša Strugar, dig.

Radovi su započeti u decembru 2018. godine  sa predvidjenim rokom za  završetak u  junu 2019. godine. U okviru prve faze radova predvidjen je mašinski zemljani iskop  do dubini  od 2,5m, a zatim ručni, do donje kote temelja postojećih  kružnih zidova jugoistočne kule koji su se, na osnovu  arheoloških istraživanja,  očekivali 8m niže od platoa tvrdjave. Kako uklanjanje zemljanog nasipa u tako velikoj visini  nije moglo  da se izvedi  bez prethodnog obezbedjenja temeljne jame i samih zidova tvrdjave, angažovan je  projektant statike koji je nakon uvida u realno stanje dostavio proračun obezbedjenja  i tehnologiju iskopa.

Na predlog statičara su, iz bezbednosnih razloga, demontirani delovi bedema koji su predstavljali potencijalnu opasnost za nastavak radova na kopanju temeljne jame,  kako za izvodjača tako i za objekte u podnožju  kule.

Tokom iskopavanja utvrdjeno je da je dubina temelja  jugoistočne kule  na znatno višoj koti, na  dubini od 2m,  što je zahtevalo ponovno angažovanje statičara i izmenu-dopunu projekta statike. Novim statičkim rešenjem predvidjena je izrada kružne betonske grede ispod postojećih temeljnih ostataka jugoistočne kule i utiskivanje 10 mega šipova na dubinu od 8-10m. Po završenom fundiranju, izlivena je AB ploča sa potpornim zidom prema projektu,  temeljna jama je zatrpana zemljom i ozidan je kružni zid jugoistočne kule u visini od 90sm.

Paralelno sa prvom fazom započeti su pripremni radovi i za drugu fazu. Zemljani radovi  na formiranju tehničkih rovova u okviru druge faze  su se izvodili ručno. Tehnički rovovi  su formirani  oko zidova  kako bi se došlo do originalnih lica  odakle  se nastavljala  njihova restauracija

Restauracija ostataka tvrdjave vršila se uz poštovanje postojeće materijalizacije i načina zidanja. Zidovi tvrdjave prosečne širine 2,4m  zidani su  upotrebom kamena krečnjaka u vidu trpanca  i sa  licima od  opeke starog formata u krečnom malteru. Obnovom jugoistočne kule i dogradnjom nedostajućih nadzemnih delova trasa istočnog i zapadnog bedema u visini od 90sm u potpunosti je obnovljen  nekadašnji gabarit  tvrdjave.  Jugoistočna kula je  podignuta u visini parapeta kako bi se očuvala  njena  funkcija vidikovca, dok su preostale tri ugaone kule zadržane u postojećoj visini od oko 2m.

Projektom  restauracije i rekonstrukcije Zemunske tvrdjave, nije bilo moguće predvideti obnovu i prezentaciju jugozapadne kule, jer prethodno sprovedena arheološka istraživanja nisu dala potrebne podatke o postojanju ulaza u kulu, zbog čega je jugozapadna kula  kao jedina u potpunosti ozidana i zatvorena kula,  nasuta  zemljom i ostavljena bez mogućnosti   pristup sa platoa tvrdjave.

Prilikom iskopavanja tehničkih rovova sa spoljašnje strane jugozapadne kule otkrivena su dva naspramna lučno zasvedena ulaza u kulu i to jedan  prema unutrašnjem platou tvrdjave, a drugi  prema letnjoj pozornici. Ulazi su  bili ispod sadašnjeg  nivoa terena  i preko njih se ulazilo u kulu na nivou originalnog poda  tvrdjave. Ovo otkriće omogućilo je  prezentaciju  originalne kote poda citadele,  jedino moguće  u okviru jugozapadne kule, formiranjem betonskog stepenišnog kraka uz unutrašnju stranu južnog bedema.

Zadržana su dva postojeća pristupna stepeništa tvrdjavi, na osi sever-jug. Glavno pristupno stepenište sa parkinga je sa postojeće pozicije ispred bedema translatorno pomereno i formirano u okviru bedema, na mestu i u širini nekadašnje kapije za ulaz u tvrdjavu. Širina kapije je utvrdjena na osnovu kamenog podesta ispred bedema koji je otkriven  prilikom otvaranja arhitektonske sonde. Širina  podesta se poklapala sa tragovima ostataka  bočnog zida kapije u okviru bedema.

Popločavanje  novih staza  na platou tvrdjave uskladjeno je sa postojećim, dok se ne steknu uslovi za izradu  celovitog  parternog uredjenje platoa  koje će biti  predmet posebnog projekta.

Rok za završetak gradjevinskih radova je zbog opravdanih razloga produžen do novembra 2019. godine kada su radovi zvanično i završeni.

Paralelno sa izvodjenjem gradjevinskih radova postavljeni su kablovi za dekorativno osvetljenje Zemunske tvrdjave tera svetiljkima  i funkcionalno  osvetljenje platoa preko stubova.

Milenijumska kula nije  bila predmet radova.

Spomenik kulture, Zemunska tvrdjava  je locirana  u prostornoj kulturno-istorijskoj celini Staro jezgro Zemuna, koja je proglašena  za kulturno dobro od velikog značaja za Republiku (Sl. glasnik SRS br.14/79).

Poslednjih dana juna 2019. godine završena je rekonstrukcija i restauracija Velikog stepeništa Savskog šetališta na Beogradskoj tvrdjavi. Projekat i konzervatorski nadzor nad izvodjenjem radova je radio Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.

Veliko stepenište sa terasom je smešteno na prostoru Jugozapadnog tvrdjavskog fronta, odnosno na mestu gde se ranije nalazio rov sa kontraeskarpom, kao i skriveni put. Do uredjenja ovog dela tvrdjavskog prostra, došlo je tokom obimnih radova na uredjenju Parka Kalemegdan nakon I svetskog rata. Idejni projekat je autorsko delo Aleksandra Krstića, šefa odseka za parkove.

Krstićev projekat je predvideo monumentalno stepenište sa dva pravougaona podesta, kao rešenje za postojeću visinsku razliku.

Već nekoliko godina nakon navedenih radova, izvršena je i rekonstrukcija Savskog  šetališta, najverovatnije zbog problema statičke prirode. Projekat rekonstrukcije je poveren arhitekti A. Čelpanbajeva, tada zaposlenom u odseku za uredjenje parkova, a  radovi su vršeni tokom 1932 i 1933. godine.

Veliko stepenište i produžetak Savskog šetališta izgradjeni su na klizištu. Prilikom bombardovanja 1941. godine tokom Drugog svetskog rata prostor je bio devastiran do izvesne mere, a to se odnosi naročito na dekorativnu obradu stepeništa. Oštećeno stepenište je najverovatnije bilo obnovljeno tokom rata, u veoma pojednostavljenoj formi, lišenoj nekadašnje monumentalnosti. Tokom 50-ih i 60-ih godina XX veka prostor stepeništa i šetališta je ostao zapušten usled lošeg održavanja. 1987. godine je doneta odluka da se pristupi radovima sanacije i restauracije i 1989. godine  je uradjena statička sanacija, ponovo napravljena ograda, postavljena nova gazišta. Uradjena je i kosa stepenišna ploča, koja je zategama i kontrategovima ankerovana na nosivom tlu. Ovaj metod sanacije terena i stepeništa pokazao se kao dobar i rešio je problem vezan sa statikom. Medjutim izbor kamena za monolitna gazišta se pokazao kao loš. Naime, brački krečnjak od koga su tada uradjena gazišta po svojim fizičko-mehaničkim svojstvima ne odgovara nameni. Kamen je brzo počeo da propada, zbog loše otpornosti na mraz pojavile su se mnogobrojne pukotine, koje su se vremenom uvećavale i na mnogim mestima je došlo do značajnog gubitka kamenog materijala. Poslednja sanacija Velikog stepeništa radjena je 2006. godine i tom prilikom su pukotine zalivene cementnim malterom, pojedine veštačkim kamenom nepoznatog sastava, dok su veći nedostaci nadomešteni pločastim kamenim zakrpama u cementnom malteru. Ovakav metod sanacije ubrzo je pokazao svoje loše strane, i na stepeništu su se pojavila još veća oštećenja.

Opis radova iz 2019. godine

Tokom radova koji su trajali četiri meseca izvršena je konzervacija i restauracija ograde stepeništa izgradjene od peščara i rekonstrukcija svih gazišta i podesta koji su bili izgradjeni od krečnjaka sa Brača.

Nakon uklanjanja stepenika utvrdjeno da je podloga u dobrom stanju na više od 2/3 površine. Uradjeno je ispitivanje podloge „pull off“ metodom, i doneta je odluka da se cementna košuljica ne obija, već da se uradi njena reparacija na oštećenim delovima.

Nakon detaljnog pregleda ograde, odlučeno je da se ograda neće demontirati. Potrebno je bilo uraditi restauraciju oštećenja, izvršiti čišćenje fuga i fugovanje i izraditi polomljene i nedostajuće delove. Promene boje koje se mogu uočiti na nekim delovima su posledica metalnih ankera kojima je ograda spajana. Detaljnom sanacijom svih naprslina i otvorenih fuga sprečeno je dalje prodiranje vode i kontakt sa gvozdenim ankerima čime je životni vek ograde produžen.

Stepenici su izradjeni od masivnih monilitnih kamenih gazišta od krečnjaka iz Danilovgrada čija fizičko-mehanička svojstva više odgovaraju našim klimatskim uslovima. Ovaj kamen je izabran u saradnji sa petrolozima kao vizuelno najpribližniji a boljih svojstava nego prethodni. Stepenište je pre radova bilo u izuzetno lošem stanju, imalo je brojne duboke paralelne pukotine i listalo se, mnogi delovi stepenika su bili odlomljeni i nedostajali su, tako da je stepenište bilo opasno za posetioce.

Zahtevan deo posla bilo je i čišćenje ograde i skulpture lava od prljavštine i grafita. Skulptura je dodatno na površini imala i naslage farbe kojom su u nestručnim intervencijama maskirani grafiti. Nakon čišćenja farbe došlo se do sloja grafita koji su prekrivali najveću površinu skulpture. NJihovo skidanje bilo je veoma teško ali je intervencija uspešno završena zbog prirode samog varijeteta kamena od koga je izradjena. Veći problem je bio uklanjanje grafita sa ograde, gde na pojedinim delovima grafiti nisu mogli biti potpuno uklonjeni jer su prodrli duboko u strukturu kamena.

Nakon sagledavanja svih okolnosti, pojave sve većeg vandalizma, odlučeno je da se celo stepenište i ograda zaštite antigrafitnim premazom kako bi u slučaju oštećenja nastalih grafitima ista mogla biti uklonjena bez trajnog oštećenja postojeće ograde i novougradjenih stepenika.

Kao dekorativni detalj koji je postojao na prvobitnom stepeništu izradjene su prema arhivskim crtežima i fotografijama kamene žardinjere.

Rekonstrukcijom i restauracijom Velikog stepeništa vraćena je njegova potpuna funkcionalnost i povećana bezbednost posetilaca a ovom veoma značajnom delu parka Kalemegdan vraćen je nekadašnji izgled. Nakon rekonstrukcije i restauracije Malog stepeništa završene prošle godine nastavljeno je uredjenje Savskog šetališta, koje će se nastaviti rekonstrukcijom Vidikovca u produžetku Savskog šetališta za koje je Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda takodje izradio projekat.