Monthly Archives: February 2021

Banjički logor, danas u sastavu Muzeja grada Beograda, utvrdjen je za spomenik kulture 1984. godine.

Zajedničkom akcijom Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, JKP „Pogrebne usluge“ i Instituta za književnost, obnovljen je i zaštićen od daljeg propadanja grob Ljubomira Micića, književnika, kritičara i esejiste, osnivača umetničkog i kulturnog časopisa „Zenit“.

Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda je podržao ovu ideju, izdao uslove iz svoje nadležnosti, podstakao njenu realizaciju i vršio stručni nadzor nad izvodjenjem radova na obnovi grobnog mesta.

U godini jubileja – sto godina od osnivanja časopisa „Zenit“ internacionalne revije za umetnost i kulturu i pedeset godina od smrti Ljubomira Micića, u prisustvu direktora Zavoda Olivere Vučković, direktora JKP „Pogrebne usluge“ Dragana Baltovskog, dr Predraga Todorovića, predsedavajućeg Odbora za obeležavanje godišnjica Ljubomira Micića i časopisa „Zenit“ iz Instituta za književnost, Zorana Stefanovića, sekretara Udruženja dramskih pisaca Srbije, arhitekte Zorana Tucić, koji je u ime Zavoda vršio stručni nadzor, poštovalaca zenitizma, 24.02.2021. simbolično je postavljen krst na obnovljen spomenik ovom velikanu srpske avangarde.

Ljubomir Micić je bio srpski pesnik, prozni pisac, književni kritičar, glumac i osnivač srpskog avangardnog pokreta zenitizam i pokretač časopisa Zenit, jednog od najznačajnijih avangardnih časopisa koji je izlazio na teritoriji Jugoslavije.

Najznačajniji segment njegovog rada predstavlja pokretanje i uredjivanje časopisa Zenit, mesečne internacionalne revije za umetnost i kulturu, koji je izlazio od februara 1921. do aprila 1924. u Zagrebu, potom od 1924. do decembra 1926. u Beogradu. Objavljena su 43 broja ovog časopisa, koji je tokom godina donosio brojne manifeste, različita likovna rešenja, saradnike i tekstove.

Zgrada Doma jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Ulici kneza Miloša br.7 u Beogradu, podignuta je izmedju 1933. i 1935. godine, prema projektu beogradskih arhitekata Milana – Miše Manojlovića i Isaka Azriela.

Spomenik Vuku Karadžiću, na uglu Ruzveltove ulice i Bulevara kralja Aleksandra, svečano je otkriven 7. novembra 1937. godine, povodom proslave stopedesetogodišnjice Vukovog rodjenja. Delo je istaknutog srpskog skulptora Djordja Jovanovića.

Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda je saradjivao sa UK „Parobrod“ 2018. godine pri realizaciji izložbe „Moderna grada Beograda“. Uspešna saradnja se nastavila i ove godine otvaranjem izložbe „Nikola Nestorović – portret jedne epohe“ u Zgradi predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva. Tim povodom rešili smo da današnju objavu posvetimo samom objektu.

Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu podignuta je u periodu izmedju 1924. i 1926. godine, na uglu ulica Kapetan Mišine i Gospodar Jevremove. Za potrebe izgradnje ovog stambeno-poslovnog objekta, još novembra 1923. godine stigli su idejni projekti arhitekte Aleksandra Popa iz Beča, gde je i bilo sedište kompanije. S obzirom na to da je projekat bilo potrebno razraditi, prilagoditi konfiguraciji terena i napraviti odgovarajući unutrašnji raspored u skladu s potrebama predstavništva, ovaj posao je preuzelo lokalno gradjevinsko preduzeće inž. Stevana Tobolara koje je ujedno bilo i izvodjač radova. Prispela tehnička dokumentacija je usvojena februara 1924. godine, a reprezentativna ugaona zgrada bila je završena početkom 1926. godine.

Zgradu karakteriše naglašeni vertikalni dinamizam ugaone partije, od kojeg se bočno razvijaju dva krila. Snažno naglašena i strukturno razudjena ugaona partija zgrade komponovana je tako da predstavlja njenu dominantu, a u vreme nastanka objekat je bio markantan urbani reper šireg područja. Na levom unutrašnjem licu ugaone partije nalazi se veliki časovnik. Naročito je karakterističan motiv prelomljenog luka u otvoru smeštenom na etaži potkrovlja, kao i dva jarbola koji još više doprinose utisku vertikalizma. Na bočnim zidovima ugaonog dela postavljen je vertikalan niz trostrukih prozora obradjenih u svedenoj, geometrizovanoj dekorativnoj strukturi. Ulazni vestibil izveden u zoni prizemlja, trapezoidnog je oblika i svojim volumenom izlazi iz zasečenog dela ugaone partije. Prostorno i likovno je koncipiran tako da predstavlja glavni motiv gradjevine. U centralnom delu friza iznad portala smešteno je sidro kao simbol kompanije i urezana godina: 1925. U bočnim delovima friza stoje ćirilični i latinični natpis: Prvo Dunavsko parobrodarsko društvo.

Pevačka družina „Stanković“, čije je ime čuvalo uspomenu na prvog srpskog školovanog kompozitora, melografa, dirigenta i pijanistu, 1911. godine je uspela da osnuje Muzičku školu „Stanković“. Za potrebe škole i njenih djaka bilo je neophodno da se obezbedi adekvatan prostor. Izbor je pao na jednu prizemnicu na početku Ulice kneza Miloša, podignutu devedesetih godina 19. veka. Osnovana je lutrija, potpisivane su menice, a kući je, u skladu s novom funkcijom, dogradjen i sprat s koncertnom dvoranom. Ovaj dom otvoren je za školu i pevačku družinu 9. januara 1914. godine.

Izrada projekta za nadgradnju i dogradnju nekadašnje kuće Artemize Hristić, potpisao je arhitekta Petar Bajalović. Radovi su izvedeni u periodu 1913–1914. godine. U skladu s vremenom nastanka, kuća je dobila akademski rešenu fasadu. Ipak, secesijski duh provejava kroz portrete Kornelija Stankovića, Davorina Jenka i Živojina Simića, smeštene iznad prozora prvog sprata. Za ove portrete, kao i za reljef iznad ulaza u zgradu Starac sa guslama i dečak, ne postoji siguran podatak o autorstvu, ali se čini mogućim da ih je izradio veliki jugoslovenski vajar Ivan Meštrović. Koncertna svečana sala kroz dve etaže, veoma vredna zbog svoje izuzetne akustičnosti, predstavlja i pravi biser u funkcionalno-šematskoj organizaciji prostora. Sala ima galeriju, kao i profilaciju i štuko-dekoraciju u stilu secesije.

Prvi svetski rat je na nekoliko godina obustavio delatnost škole, ali po njegovom završetku, škola je na stavila sa radom. Nastavni plan je izradjen po ugledu na Praški i Bečki konzervatorijum, 1928. godine je pokrenut i GlasnikMuzičkogdruštvaʼStankovićʼ, a do Drugog svetskog rata su uvedeni kontrolni ispiti i sviranje napamet na apsolventskim ispitima. Za vreme okupacije, krajem 1943. godine, nemačka vojska je za svoje potrebe zauzela ceo drugi sprat sa salom, pa je veliki broj nastavnika radio kod svoje kuće ili u djačkim stanovima. Entuzijazmom nastavnog kadra i mladalačkom energijom njenih djaka, škola je preživela i ratne godine i nastavila u istoj zgradi svoju delatnost do danas.

Muzička škola „Stanković“ spada u red onih ustanova koje su postavile temelje naše muzičke kulture. Zajedno s Muzičkom školom „Mokranjac“, ona je odigrala pionirsku ulogu u počecima i daljem razvoju muzičkog života naše sredine. Doprinos škole muzičko jkulturi Srbije je neprocenjiv. Muzička škola „Stanković“ utvrdjena je za kulturno dobro 1987. godine.

Na predlog Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, Odlukom vlade Republike Srbije od 29.01.2021. godine, „Centralna zona Novog Beograda“ dobila je status kulturnog dobra-prostorno kulturno-istorijske celine.

Posle Drugog svetskog rata novi Generalni urbanistički plan Beograda iz 1950. godine akcenat je stavio na širenje Beograda preko Save i izgradnju Novog Beograda. Nastupio je desetogodišnji period obeležen brojnim konkursima i radom kako pojedinaca tako i projektantskih timova što je za posledicu imalo izgradnju prvih „eksperimentalnih“ stambenih Blokova 1 i 2 (1958) prema projektu arhitekte Branka Petričića, a potom i preostalih devet stambenih blokova Centralne zone prema projektima tima koji su činili Leonid Lenarčić, Milutin Glavički, Milosav Mitić, Dušan Milenković i Uroš Martinović. „Centralnu zonu Novog Beograda“ čini devet simetrično rasporedjenih blokova 21, 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30.

Središnja tri bloka 24, 25 i 26 nisu realizovani prema prvim detaljnim urbanističkim planovima i danas čine zaštićenu okolinu prostorne kulturno-istorijske celine. Ovi blokovi su originalno zamišljeni kao tri glavna trga Novog Beograda, svečani, centralni i stanični koji bi formirali Centralni prospekt izmedju Železničke stanice Novi Beograd i Palate SIV-a, po kojem čitav prostor danas nosi naziv. Od ideje formiranja tri trga se usled ekonomskih i političkih okolnosti ubrzo odustalo pa je prostorom Centralne zone preovladalo stanovanje sa osnovnim funkcionalnim sadržajima.

Na polju konstrukcije i materijala, prvi put je u Beogradu i SFRJ primenjen sistem prefabrikacije, IMS sistem Branka Žeželja, koji je pružao mnogo veće mogućnosti, nego tradicionalni tip gradnje i livenja betona na licu mesta, odnosno izgradnju mega-struktura uz korišćenje betonske panel konstrukcije što je vremenom dovelo do ekspanzije autorske arhitekture i urbanizma kao i gradjevinarstva u tehnološkom i inovacionom pogledu. Svi segmenti arhitekture, od projektovanja do realizacije, ukazuju na složenost procesa izgradnje zasnovanim na medjunarodnim standardima posleratne moderne, ali i na ekonomskim faktorima posleratnog perioda.

Moderna urbana struktura Centralne zone doprinela je kvalitetnom povezivanju istorijskih centara Beograda i Zemuna. S obzirom na njenu specifičnu poziciju u odnosu na oba grada, ova zona je od posebnog značaja ne samo za Novi Beograd, već predstavlja i jedan od najznačajnijih delova šireg područja Beograda. Za urbanističku koncepciju i rešenja po kojima se realizuje Novi Beograd Oktobarskom nagradom Grada Beograda za 1968. godinu nagradjeni su arhitekte Nikola Dobrović, Milorad Macura, Stanko Mandić, Miloš Somborski, Vido Vrbanić, Branko Petričić, Aleksandar Djordjević, Uroš Martinović i Milutin Glavički.

S internacionalnog aspekta Blok 23 je uvršten u stalnu postavku Muzeja moderne umetnosti MOMA u NJujorku od 2019. godine.