Kraj januara koristimo kao priliku da sa vama podelimo priču o istaknutom arhitekti Josipu Plečniku i biseru njegovog opusa, Crkvi Svetog Antuna Padovanskog u Beogradu.
Istaknuti slovenački i srednjoevropski arhitekta kraja 19. i prve polovine 20. veka Josip Plečnik, učenik čuvenog bečkog arhitekte Ota Vagnera, kasnije profesor arhitekture na Univerzitetu u Pragu, rodjen je 23. januara 1872. godine u Ljubljani, a preminuo je 07. januara 1957. godine u slovenačkoj prestonici. Josip Plečnik pripada generaciji eminentnih slovenačnih i jugoslovenskih arhitekata koji su ostavili neizbrisiv trag u arhitektonskom identitetu Beča, Praga i Ljubljane. Svoj profesionalni put gradio je u vreme deklarisanja modernog stila u umetnosti, a upravo iz spoja temelja klasičnih izvora arhitekture i savremenijih umetničkih tokova proistekao je prepoznatljiv projektantski izraz Josipa Plečnika. Pored brojnih projekata, dao je svoj doprinos i u razvoju Beograda oličen na jednom od obodnih vračarskih brežuljaka prema Zvezdari, u blizini Crvenog krsta, izmedju ulica Bregalničke i Pop Stojanove, gde se uzdiže crkva neobična u Beogradu.
Pri katoličkoj crkvenoj opštini – župi osnovan je 1925. godine samostan franjevačkog reda bosanske provincije. Crkva je posvećena Svetom Antunu Padovanskom, a izgradjena je izmedju 1929. i 1932. godine u spomen 700 godina od upokojenja. Sledbenik Svetog Franje Asiškog i veliki propovednik, jedan od najpoštovanijih zapadnohrišćanskih svetitelja, poreklom iz Lisabona, gde je živeo krajem 12. i u prvoj polovini 13. veka, počiva u italijanskome gradu Padovi.
Ideja o angažovanju arhitekte Plečnika potekla je od fra Josipa Markušića, a nakon projektantskog rada za franjevce u Sloveniji. Ceo koncept gradjevine prepušten je samom arhitekti. Ova monumentalna kružna gradjevina (rotonda), impresivna po dimenzijama i formi, centralnim planom osnove i bojom, odnosno materijalizacijom – oblogom od opeke – predstavlja povratak na antičke uzore, početke hrišćanstva, na obrasce ranohrišćanske i ranovizantijske sakralne arhitekture, kao i na kasnije srednjovekovne, renesansne i barokne crkve centralnog tipa. Gradjevina je osnovnog oblika rotonde, sa apsidom na istoku, tremom na zapadu i cilindričnim zvonikom sa jugoistočne strane. Crkva Svetog Antuna, kao delo istaknutog arhitekte koji je u Beogradu ostavio jedinstveno delo posebnih i retkih arhitektonskih vrednosti, utvrdjena je za spomenik kulture 2010. godine, a 2021. godine Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda je, u saradnji sa Upravom samostana i Gradjevinskim fakultetom u Beogradu, učestvovao u izradi projekat sanacije i konsolidacije tornja koji podrazumeva zaustavljanje dalje nagnutosti i konsolidaciju u postojećem stanju.
