Centralna zona Novog Beograda obuhvata devet blokova: 21, 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30 i sastoji se iz dva dela: Celina A (blokovi 21, 22, 23) i Celina B (blokovi 28, 29 i 30), dok blokovi 24, 25 i 26 čine zaštićenu okolinu prostorne celine. Ova celina reprezentuje prvu planiranu urbanu strukturu na levoj obali Save, projektovanu i velikim delom realizovanu u drugoj polivini 20. veka kao grad „sunca, prostora i zelenila“, a u smislu ideologije CIAM-a i Le Korbizjeove Atinske povelje iz 1943. godine. Posle konkursa održanog u periodu od 1958. do 1959. godine, za rešenje prvog stambenog bloka (Blok 21) započeta je najobimnija faza izgradnje. Konačna urbanistička definicija ove zone data je u Planu centralne zone Novog Beograda 1960. godine, koji je izradila radna grupa Urbanističkog zavoda Beograda (arhitekti Leonid Lenarčić, Milutin Glavički, Milisav Mitić, Dušan Milenković i Uroš Martinović). Na osnovu ovog rešenja, Milutin Glavički i Uroš Martinović izradili su 1962. godine Regulacioni plan Novog Beograda koji je služio kao osnov za izradu detaljnih planova i urbanističkih uslova svih budućih blokova i pojedinačnih objekata. Arhitektonsko-urbanističkim rešenjima Centralne zone radio je tim arhitekata: Milutin Glavički, Uroš Martinović, Leonid Lenarčič, Milisav Mitić, Dušan Milenković, Aleksandar Stjepanović, Božidar Janković, Branislav Karadžić, Ilija Arnautović i brojni drugi, i obuhvata devet simetrično rasporedjenih blokova, od kojih su blokovi 21, 22, 23, 28, 29, 30 gradjeni u periodu od 1961. do 1979. godine, a blokovi 24, 25, 26 u središnjem pojasu gradjeni su osamdesetih i tokom devedesetih godina 20. veka, dok Blok 26 još uvek nije u potpunosti završen. Blok 21 kao prvi blok i autorsko delo predstavlja modul Centralne zone koji se u stručnim krugovima pominje kao evropski pandan savremenicima, Čandigaru i Braziliji. Blokovi 22 i 23 afirmišu arhitektonske vrednosti posebno majstorsko umeće komponovanja, kako fasada, tako i volumena na nivou bloka i u odnosu na okruženje. Iako je reč o tipiziranoj izgradnji prefabrikatima, objekti koji su realizovani u ovim blokovima nisu ponavljani na drugim lokacijama. Pojedinačni objekti i njihov medjuodnos mogu biti izolovani iz svog okruženja i konteksta ali je i dalje prepoznatljiva autorska arhitektura, a zahvaljujući primeni specifičnih otvorenih sistema prefabrikacije imaju karakteristike prototipa. Opštim utiskom dominiraju geometrijski i repetativni oblici, linearanost, kubične betonske kompozicije objekata u prostoru, dugačke stambene zgrade okružene saobraćajnicama i parking zonama. U uglovima bloka su reperni objekti-kule, uz obodne granice bloka podužni objekti – štangle, u središtu meandri, „češalj“ strukture, grupacije i atrijumske i poluatrijumske strukture koje predstavljaju karakteristične tipologije Centralne zone Novog Beograda. Kada je reč o stanovima primenjena je krajnje utilitarna filozofija projektovanja koja je zahvaljujući velikoj produkciji koju je Beograd tada imao, doprinela i stvaranju Katedre za stanovanje na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu.
„Sl. glasnik RS“ br. 6/21
