Svetosavski plato u Beogradu sa svojim simboličkim, memorijalnim, kulturno-istorijskim, arhitektonsko-urbanističkim i umetničkim vrednostima predstavlja mesto memorije dva prelomna dogadjaja u srpskoj istoriji: spaljivanja moštiju Svetog Save i Prvog srpskog ustanka. Svi objekti, osim Spomenika Karadjordju, povezuju se sa ličnošću Svetog Save i obeležavanjem dogadjaja spaljivanja njegovih moštiju, ali su, sa izuzetkom male crkve, podizani i u povodu proslavljanja godišnjica Prvog srpskog ustanka, s obzirom na neposrednu blizinu autentičnog mesta logora ustaničke vojske. Odluka Srpske pravoslavne crkve da se mesto spaljivanja moštiju Svetog Save, utemeljivača srpske crkve, prvog srpskog arhiepiskopa i prosvetitelja, obeleži na ovom mestu izgradnjom hrama, presudno je uticala na karakter, obim i izgradnju ovog prostora. Mala crkva i posebno veliki hram Svetog Save, gradjeni povodom 700 godina od upokojenja ovog srpskog svetitelja, predstavljaju monumentalna simbolična grobna obeležja – kenotafe Svetog Save. Kamen temeljac velikog hrama je postavljen još 1904. godine, povodom proslavljanja stote godišnjice Prvog srpskog ustanka, a Narodna biblioteka Srbije, Spomenik Karadjordju, novi parohijski dom i spomenik Svetom Savi podignuti su u obeležavanju stopedesete, stosedamdesetpete i dvestote godišnjice ovog dogadjaja, koji simboliše oslobodjenje Srbije od turske vlasti. Hram Svetog Save kao i objekat Narodne biblioteke Srbije u značajnoj meri odredjuju prostor i karakter platoa. Posebna vrednost je u veličini i neogradjenosti otvorenog prostora, koji omogućava dobru vizuelnu ekspresiju slobodnostojećih objekata na njemu i mogućnost adekvatne parterne obrade. Hronološki, najpre je izgradjena mala crkva Svetog Save 1935. godine, prema projektu ruskog arhitekte Viktora Lukomskog, dok je veliki hram Svetog Save, prema projektu arhitekata Bogdana Nestorovića i Aleksandra Deroka gradjen u dve faze, od 1935. do 1941. i od 1985. do 2010. godine. Narodna biblioteka Srbije gradjena je u periodu 1966-1972. godine prema projektu arhitekte Iva Kurtovića, a Spomenik Karadjordju, rad skulptora Sretena Stojanovića iz 1954-55. postavljen je na plato 1979. godine. Nov parohijski dom izgradjen je 2004. godine prema projektu arhitekte Mateje Nenadovića, kada je u sklopu parternog uredjenja prostora izgradjen i podzemni sanitarni objekat ispod prilazne staze južnoj strani hrama. Sa severne strane hrama postavljena je 2004. godine bronzana skulptura Svetog Save, ruskog vajara Vjačeslava Mihailoviča Klikova.
„Sl. glasnik RS“ br. 51/21
