Naselje Cerak – Vinogradi (Cerak 1 i Cerak 2) u Beogradu izgradjeno je u periodu od 1978. do 1985. godine na prostoru bez nasledjenih urbanističkih slojeva. Izvedeno je prema projektu arh. prof. Darka Marušića, arh. Milenije Marušić i dr Nedeljka Borovnice, izabranom na jugoslovenskom pozivnom konkursu 1977. godine. Inovativnost izgradjene strukture i prostorne organizacije zasnovana je na integraciji četiri projektantska načela: poštovanju mesta, reafirmaciji tradicionalnih urbanih oblika, primeni metoda hijerarhije prostorno-sociološke organizacije objekata i uvažavanju faktora kretanja (usmeravanja) u naselju, kao i konceptu bašti stambenih zgrada. Idejno rešenje zasnovano je na poštovanju postojeće konfiguracije tla sa blagim uzvišicama i ravnim potezima koji stvaraju utisak dinamičnog urbanog predela. Prostorna kulturno-istorijska celina obuhvata stambene objekte, prepoznatljive po bojenim kosim krovovima i fasadnoj opeci, skladno uklopljene u prirodni predeo i „okupljene“ u susedstva koja formiraju Cerak 1 i Cerak 2. Integrativni deo čine objekti javne namene izgradjeni istovremeno sa stambenim: osnovna škola, predškolske ustanove, vojnomedicinski centar (VMC), samoposluga, opitno-izložbeni centar i Centri susedstva. Urbanistička vrednost jeste glavni kvalikativ prostorne kulturno-istorijske celine koja se ogleda u postavci objekata u sprezi sa prirodom odnosno njihov položaj u prostoru prati konfiguraciju tla čime je izbegnuta šematizovanost i tipska izgradnja naselja karakteristična za prve decenije posle Drugog svetskog rata. Na taj način formirani su različiti ambijenti u okviru naselja što čitavoj celini istovremeno daje status ekološkog urbanog kompleksa sa prepoznatljivim ambijentalnim karakterom. Ovakvom prostornom organizacijom stvorena je mogućnost identifikovanja stanovnika sa mestom u kojem žive, čemu doprinose i specifični nazivi ulica prema vrsti drveća zasadjenim u izgradjenim pešakim ulicama Lipa, Kestenova, Crvenih hrastova, i drugim. Kolske saobraćajnice su u obodnom delu naselja, zbog čega unutrašnjost naselja predstavlja dominantno pešačku zonu. Prema svojim arhitektonsko-urbanističkim i ekološko-vrtnim karakteristikama Cerak-Vinogradi predstavlja specifičnu stambenu celinu u Beogradu sedme i osme decenije 20. veka. Konkursni projekat naselja smatra se jedinstvenim graditeljskim poduhvatom u Beogradu koji na najbolji način predstavlja sintezu prirodnog okruženja i izgradjene strukture zbog čega se svrstava u značajna posleratna arhitektonsko-urbanistička ostvarenja Srbije za koje su autori 1981. godine dobili Oktobarsku nagradu grada Beograda.
„Sl. glasnik RS“ br. 04/19
