» Kapetan Mišino zdanje

Jedna od najreprezentativnijih beogradskih palata 19. veka, Kapetan Mišino zdanje, sagradjena je u periodu od 1857. do 1863. godine uz nekadašnji hotel „Imperijal“ s kojim je činila niz javnih objekata uz glavni beogradski trg – Veliku pijacu. Izgradnja ovog objekta u neposrednoj blizini Knez Mihailove ulice, koja je tek bila u procesu regulacije, označila je preokret u načinu gradnje i arhitektonskom mišljenju koji su vladali graditeljstvom Beograda tog perioda.

Arhitektura ovog zdanja predstavlja svedočanstvo transformacije Beograda iz orijentale varošice u evropsku prestonicu moderne urbane strukture i reprezentativnih zdanja. Svoje ime palata je dobila po graditelju, kapetanu Miši Anastasijeviću, čuvenom beogradskom trgovcu solju i brodovlasniku. Palata je sagradjena prema planovima češkog arhitekte Jana Nevole, dok je radove na izgradnji objekta izvodio gradjevinar Josif Štajnlehner. Prvobitna namera Kapetan-Miše bila je da zgradu podigne za dvor nesudjenog vladarskog para – svoje kćeri Sare i Djordja Karadjordjevića. Medjutim, kako je Svetoandrejska skupština 1859. godine odlučila da vrati kneza Miloša na vladarski presto u Srbiji, izgubljene su sve nade o dolasku na vlast Karadjordjevića. Tako je još tokom izgradnje, zgrada zaveštana „otečestvu“ za smeštaj više kulturnih i prosvetnih ustanova tadašnje Kneževine Srbije: u nju se odmah nakon izgradnje uselila Velika škola, zatim Gimnazija, Ministarstvo prosvete, Realka, Narodna biblioteka, Narodni muzej i druge. Pored toga, svečana sala ove palate bila je pozornica važnih istorijskih dogadjaja: u njoj je 1864. godine zasedala skupština; 1868. u njoj je održana osnivačka skupština prvog inženjerskog udruženja u Srbiji; u njenoj svečanoj sali je 1875. postavljena i prva izložba arhitektonskih snimaka i kopija fresaka sa srpskih srednjovekovnih manastira koju su priredili Mihailo Valtrović i Dragutin Milutinović.

Bogatstvo dekorativnih elemenata na fasadama, čije se poreklo može tražiti u vizantijskim, gotičkim i ranorenesansnim arhitektonskim izvorima, oduševljavalo je Beogradjane, koji su zgradu nazivali „venecijanskom palatom“. Dekorativni repertoar fasade, pored friza slepih arkada i ukrasne atike u najvišoj zoni, čine dve pune skulpture u nišama, simetrično postavljene sa obe strane glavnog ulaza u visini prvog sprata. Skulpture „Apolon sa lirom“ i „Minerva sa kopljem i štitom“ svojim tematskim i simboličnim značenjem aludiraju na umetničku, obrazovnu i naučnu namenu kojoj je gradjevina bila namenjena još tokom zidanja. Skulpture, kao i medaljoni sa motivima andjela iznad ulaza, delo su nepoznatog autora.