Na današnji dan 9. maja 1945. godine, kapitulacijom nacističke Nemačke zvanično je okončan Drugi svetski rat u Evropi. Ovaj datum se obeležava kao Dan pobede i Dan Evrope. Ovim povodom donosimo vam priču o Groblju oslobodilaca Beograda.
Groblje oslobodilaca Beograda je uredjeno i svečano otvoreno povodom desetogodišnjice oslobodjenja grada, 20. oktobra 1954. godine. Na njemu je sahranjeno preko 2000 boraca – 818 Crvenoarmejaca i 1395 boraca Jugoslovenske narodne armije, stradalih u borbama za oslobodjenje Beograda 13-20. oktobra 1944. godine. To je prvi memorijalni kompleks uredjen u Beogradu posle Drugog svetskog rata.
Lokacija je izabrana na uglu Ruzveltove i Preradovićeve na mestu gde su se nalazile kamenorezačke radionice i prizemne kuće za stanovanje. Ovim je Groblje dobilo reprezentativnu lokaciju sa glavnom stranom okrenutom ja impozantnom trgu, a u neposrednoj blizini kompleksa Jevrejskog i Beogradskog novog groblja, kao i ratničkih grobanja savezničkih vojnika stradalih u Prvom svetskom ratu.
Izvedeno je prema projektu arhitekte Branka Bona i projektu inženjera hortikulture Aleksandra Krstića. Glavni ulaz je u obliku zidane, kamene kapije monumentalnih dimenzija. Središnji deo se sastoji od petočlanog ulaza, a bočni od nešto nižih zidova koji ulaz flaniraju. Na kapiji je natpis koji glasi: OSLOBODIOCIMA BEOGRADA 1944. Ulazna kapija je tesana id kvadera ljiškog peščara, a ugradjeni reljefi su izvedeni u bračkom kamenu. Reljefi koji prikazuju „Borbu za Beograd“ i „Ulazak u grad“ na monumentalnoj ulaznoj kapiji, kao i skulptura partizana na širokom platou ispred groblja, delo su vajara Radete Stankovića. Figuru Crvenoarmejca, izvedenog od bračkog kamena, u kompleksu groblja, izradio je vajar Antun Augustinčić. Ova figura predstavlja repliku figure pešadijskog vojnika sa spomenika u Batini, nekadašnjom Batinoj skeli u današnjoj Republici Hrvatskoj.
Uspelo rešenje kompleksa je izvedeno jednostavnim sredstvima, nenametljivom parkovskom obradom i dobro ukomponovanim pojedinačnim i grupnim nadgrobnim pločama. Ambijent sugeriše mir i dostojanstvo, a tekstovi o sahranjenima su odabrani sa merom. Groblje oslobodilaca Beograda i danas ostaje značajno ostvarenje u domenu memorijalnih spomenika i anticipira mnoga kasnija uredjenja sličnih memorijalnih celina. Na ovom prostoru postavljen je i spomenik Večna vatra u sećanje na sve stradale. Zavod je izveo i radove na postavljanju dekorativne rasvete.
Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda je izradio Projekat sanacije i restauracije „Groblja oslobodilaca Beograda“, dok je Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja finansijski podržalo ovaj projekat. Trenutno su u toku radovi na prvoj fazi sanacije i restauracije ovog memorijala. Prva faza obuhvata radove na obnovi trasa ograde, zajedno sa obnovom zidane ograde duž Jevrejskog groblja, kao i sanaciju svih nadgrobnih ploča i elemenata parternog uredjenja unutrašnjeg prostora groblja.
