Formiranje prostorno kulturno-istorijske celine „Terazije“ započeto je početkom 19. veka kada je „urbanistička politika“ kneza Miloša Obrenovića izričito nalagala širenje Varoši van šanca prinudnim iseljavanjem srpskih trgovaca iz Savamale i parcelisanje prostora koji se protezao pravcem od nekadašnje Stambol kapije na Trgu Republike ka današnjoj Slaviji. Prostor je vekovima do tada bio pust i nenaseljen. Postepenim razvojem i naseljavanjem sve imućnijeg sloja društva ovaj prostor dobija reprezentativan izgled. NJegova izdužena forma koju preseca glavna saobraćajna arterija čini ga drugačijim od „tradicionalnog“ trga u formi prostranog platoa sa centralnim obeležjem. Istovremeno, nasledjena spontano nastala urbana matrica Terazija i račve glavnih puteva izlaza iz nekadašnje beogradske varoši koja je zatečena prilikom naseljavanja sačuvana je do danas. Izgradnja dvorskog kompleksa sa dvorskom baštom, Terazijske česme (Česma kneza Miloša), Hotela Moskva i drugih hotela, kafana, trgovačkih i zanatlijskih radnji, rentijerskih zgrada i privatnih kuća, čini jedan segment kompleksnog istorijata ovog prostora. Danas Terazije imaju ulogu glavnog tranzitnog trga multifunkcionalnog karaktera u okviru kojeg se nalaze objekti od visokog državnog značaja, stambene zgrade, ustanove kulture, hoteli, ugostiteljski objekti, javni spomenici i parkovi. S aspekta zaštite kulturnog nasledja Beograda, prostorno kulturno-istorijska celina predstavlja zbirku arhitektonskih dostignuća i dela najistaknutijih srpskih i jugoslovenskih arhitekata. Brojne gradjevine su antologijski primeri srpske arhitekture zbog čega imaju status kulturnog dobra. Poseban segment celine čini Trg Nikole Pašića, dok je Terazijska terasa, otvorena panorama ka reci i sremskoj ravnici. Pored arhitektonsko-urbanističkih vrednosti, prostorno kulturno-istorijska celina poseduje i nematerijalne vrednosti koje su duboko ukorenjene u značenje trga kao mesta okupljanja ljudi najrazličitijih društvenih slojeva, a često mogu biti i manifestaciona u službi obeležavanja ili proslavljanja značajnih dogadjaja iz političkog i kulturnog života društva. Iako je reč o tranzitnom trgu, u svesti gradjana Terazije su poput Knez Mihailove ulice jedna od najstarijih i najpoznatijih gradskih prostora, gde se istorija i tradicija prepliću. S obzirom na to da se vezuje za srpske vladare i vladarske dinastije, značajne pojedince i istorijske dogadjaje, kao i da su se u okviru ovog prostora nalazile i nalaze značajne institucije ovaj prostor značajan je za proučavanje društvene istorije Srba. Vrednosti nematerijalne baštine prepoznate su u kulturnim pojavama dugog trajanja, starim zanatima i kafanama, prvim hotelima, kao i pojavama proisteklim iz savremene istorije.
„Sl. glasnik RS“ br. 04/20
