Manastirski kompleks na padinama Kosmaja potiče iz prve četvrtine XV veka, kada se ovaj prostor nalazio u okvirima srpske države pod vlašću despota Stefana Lazarevića. Pored crkve, posvećene svetom Nikoli, u okviru kompleksa sačuvane su ruševine još tri objekta profane namene iz istog vremena. Ktitor manastira danas nije poznat, iako se pretpostavlja da bi to mogao biti sam despot. Po svojim arhitektonskim karakteristikama crkva pripada grupi spomenika moravske škole na kojima je primetno preplitanje lokalnog graditeljskog iskustva i uticaja primorske arhitekture. Osnova je rešena u obliku sažetog trikonhosa s petostranim pevničkom i trostranom oltarskom apsidom i pripratom na zapadnoj strani. Prelaz izmedju kvadratne osnove potkupolnog prostora i cilindričnog postolja tambura s kupolom ostvaren je preko pandantifa. Složeno rešenje postolja za osmostrani tambur kao i tri različita tipa koloneta na njegovim uglovima predstavljaju jednu od osobenosti crkve. Zidanje je ostvareno upotrebom lomljenog i polupritesanog kamena, bez upotrebe opeke. Pored prozora oltarske apside i tambura, rešenih na uobičajeni način, karakterističan detalj predstavljaju kružni prozori sa rozetama na bočnim fasadama i pevnicama. Unutrašnjost crkve bila je živopisana. U oltarskoj apsidi nalazila se kamena časna trpeza koja je danas obnovljena. Manastir Pavlovac jedan je od najstarijih spomenika srpske srednjovekovne kulture na području grada Beograda. Sačuvani manastirski konak predstavlja redak primer profane, stambene arhitekture srednjovekovne Srbije.
Službeni glasnik SRS br. 28/83
