Istorijsko jezgro Beograda predstavlja materijalno svedočanstvo grada dugo dva milenijuma. Ostaci iz antičkog i srednjovekovnog perioda svojom brojnošću i kvalitetom svedoče o dugom naslojavanju ovog područja i time potvrdjuju kulturno-istorijske vrednosti prostorne kulturno-istorijske celine. Osnovna svojstva ovog područja predstavljaju urbani kontinuitet i očuvanost ulične matrice i gradjevinskog fonda više od vek i po što ukazuje na njene neosporne urbanističke vrednosti. Važnu karakteristiku jezgra čine pravilni blokovi sa ivičnom izgradnjom, unutarblokovsko zelenilo, ozelenjeni prostori nekadašnjih sadova i park, dok su se tradicionalno trgovačke ulice, javni prostori i blokovi namenjeni stanovanju zadržali u neizmenjenom obliku do danas. Prekretnicu u urbanoj istoriji Beograda predstavlja predlog regulacije varoši u šancu Emilijana Josimovića, jer se njime daju smernice za preobražaj Beograda iz orijentalne varoši u evropski grad. Transformacija iz zatvorenog u otvoreni grad izvršena je ukidanjem šanca i postavljanjem sistema puteva i parkova u nekadašnju spoljnu fortifikaciju. Varoš je podelio u 119 približno jednakih blokova, a ulice ispravio i postavio ortogonalno. Tada definisano istorijsko jezgro Beograda nije se bitno promenilo do danas što ukazuje na urbanističke vrednosti čitavog prostora. Promene su se odnosile na tip i karakter izgradnje. Od dominantno porodičnih prizemnih ili spratnih kuća koje su za sebe gradili bogatiji trgovci ili državni činovnici, celina je u skladu sa rastom grada i njegovim osavremenjavanjem na osnovama gradjevinskih zakonika i planova grada prerastala u prostor kolektivno-stambenih višespratnica. Graditeljsko nasledje pripadnošću različitim vremenima izgradnje, od 1867. godine do danas, obeleženo je stilskim karakteristikama koje se vezuju za istorijske stilove 19. a potom i 20. veka: secesiju, ar deko, akademizam, modernizam, socijalistički realizam i savremenu arhitekturu i na taj način predstavljaju galeriju novije srpske arhitekture izložene u javnom prostoru. S obzirom na to da je Istorijsko jezgro Beograda vezano za značajne istorijske dogadjaje i znamenite ličnosti prestonice iz oblasti nauke, književnosti, umetnosti, medicine, politike koje su ovde imale svoje domove, kao i da se u okviru njega nalaze značajne institucije koje su imale presudan uticaj na društveni, kulturni i prosvetni razvoj Beograda i Srbije ukazuju na društvene vrednosti područja. Vrednosti nematerijalne baštine prepoznate su u kulturnim pojavama dugog trajanja, ritualnim i muzičkim praksama, kulturnim i memorijalnim kompleksima, starim zanatima i kafanama, kao i pojavama proisteklim iz savremene istorije poput mesta okupljanja. Istovremeno prostorno kulturno-istorijska celina ima značaj političkog, društvenog i urbanog kontinuiteta srpske prestonice i time neosporne sociološke vrednosti.
„Sl. glasnik RS“ br. 08/17
