Istorija Beogradske tvrdjave, najstarijeg gradskog prostora Beograda, seže u praistorijsku prošlost. Prvobitni naziv grada – Singidunum – potiče od Kelta, prvih stanara naselja na ušću Save u Dunav. Slovensko ime grada-tvrdjave – Beograd – prvi put se pominje 878. godine u pismu rimskog pape Jovana III bugarskom knezu Borisu. Današnji izgled Beogradske tvrdjave kao fortifikacione celine formiran je tokom dva milenijuma. Izgradnje, rušenja i obnove bedema Beogradske tvrdjave oslikavaju uspone i padove Beograda, kao i značaj njegove uloge u prošlosti. Smeštena na raskrsnici evropskih puteva prema istoku, ona je vekovima bila odbrambeno uporište i polazna tačka osvajačkih pohoda. Nastanak Beogradske tvrdjave i njenog najstarijeg jezgra, Gornjeg grada, vezuje se za prisustvo Rimljana na ovim prostorima krajem stare i početkom naše ere. Kroz dugi period formiranja beogradske fortifikacije evoluirale su od antičkog utvrdjenog logora – kastruma, preko utvrdjenja srednjovekovnog grada, do savremenog bastiona artiljerijske tvrdjave. Posle pada Rimskog carstva, u razdoblju od V do XV veka, Tvrdjava je prošla kroz burnu istoriju pod vlašću Vizantije, Bugarske, Ugarske i Srbije. Za vreme vladavine despota Stefana Lazarevića (1404-1427) dobila je oblik razvijenog srednjovekovnog utvrdjenja, sa Unutrašnjim i Donjim gradom, zapadnim i istočnim podgradjem. Unutrašnji grad je, prema rečima despotovog biografa Konstantina Filozofa, bio najjače utvrdjeni deo tvrdjave u kojem se nalazio dvor despota Stefana, riznica, kapela i biblioteka. Od 1521. godine Tvrdjava je pod vlašću Turaka počela da se razvija izvan zidina, a sa dolaskom Austrijanaca 1717. otpočela je i modernizacija, koja je unela znatne izmene u njen opšti izgled. Izgradjeni su barutni magacini, kasarne i drugi vojni objekti u Donjem gradu, a na gornjogradskom platou su porušeni svi turski objekti osim jedne džamije. Kada su 1867. godine Srbi konačno dobili ključeve Beogradske tvrdjave, ona je i dalje ostala podredjena vojnim potrebama srpske, potom jugoslovenske vojske. Poslednju svoju veliku ratnu ulogu Tvrdjava je odigrala tokom Prvog svetskog rata. Danas, kompleks Beogradske tvrdjave, u prostornom i funkcionalnom smislu, čini nerazdvojivu celinu sa Kalemegdanskim parkom, čije je uredjenje počelo sedamdesetih godina 19. veka. Posebnu vrednost ovog parka predstavljaju javni spomenici, koji se na ovom prostoru kontinuirano podižu od početka 20. veka do danas.
Službeni glasnik SRS br. 14/79
