Požarevačkim (21. jula 1718), a zatim Beogradskim mirom (18. septembar 1739), potisnuta je turska vlast iz jugoistočnog Srema i Zemun se našao na granici dva carstava – Austrije i Turske. Posle više promena ustanovljena je vojnogradjanska uprava, tako je Zemun u sastavu Austrije i njene Vojne granice postao slobodni vojni komunitet. Mirne godine koje su nastale, omogućile su brži privredni rast i razvitak gradjanstva, trgovaca i zanatlija. Napredak pograničnog grada ogledao se u povećanju broja stanovnika, izgradnji javnih i privatnih objekata i širenju naselja koje su nastanjivali Srbi, Nemci, Jevreji i drugi narodi. Izvesno je da su privredne i društvene promene uticale i na kulturne prilike. Pravoslavni Srbi su u okviru obnovljene parohije 1732. godine i obrazovane Crkvene opštine jačali verski život i prosvetnu delatnost. Pojavljivali su se prvi učitelji i do 1745. otvorena je Srpska škola. Iste godine Srbi su dobili dozvolu da izgrade Svetonikolajevsku crkvu koja je osvećena 1752. godine.
Nikolajevska crkva podignuta je u periodu od 1745-1752. godine na mestu starije, slamom pokrivene drvene crkve. Koncipirana je jednostavno kao jednobrodna gradjevina s poluobličastom apsidom i pevničkim prostorom. Zasvedena je bačvastim svodom. Na zapadnoj strani ima dvospratni zvonik. Oblikovana je i gradjena u baroknom stilu i konstrukcijama. Ima sve tipične odlike baroknih crkava podizanih u Vojvodini i Vojnoj granici u XVIII veku. Prvobitni zvonik izgoreo u požaru 1867, obnovljen je 1870. godine. Radi ojačanja gradjevina je na severnoj i južnoj fasadi dobila kontrafore. Za vreme Prvog svetskog rata, 1915. godine zvonik je znatno oštećen granatiranjem, posle čega je obnovljen.
opšti izgled 
detalj zvonika 
ikona nad ulazom 
ikonostas 
detalj ikonostasa
U hramu se, osim visokog, znalački bogato izrezbarenog baroknog ikonostasa Aksentija Markovića iz 1761. godine, sa ikonama baroknog stila visokog umetničkog dometa Dimitrija Bačevića iz 1762. godine, nalaze i zidne kompozicije zemunskog slikara Živka Petrovića, ikone i zastave, kao i drugi inventar od značaja za kulturnu i privrednu istoriju Zemuna. Posebno su znamenite zastave zemunskih esnafa – čizmarskog i tabačkog iz 1752. godine, koje svedoče o društvenoj ulozi zanatlija u pograničnom Zemunu.
kube 
presek i osnova 
zvonik
Nikolajevska crkva je najstariji pravoslavni hram Starog jezgra Zemuna i kao takva je utvrdjena za spomenik kulture 1948. godine.
