Gročanska čaršija

Varoš Grocka je administrativni, trgovački i kulturni centar Opštine Grocka, jedne od sedamnaest beogradskih opština.
Kao i za većinu naselja beogradske okoline, prve značajnije podatke o Grockoj nalazimo u turskim katastarskim popisima iz prve polovine 16. veka. Iz druge polovine 16. veka potiču prvi podaci o izgledu i prostiranju ovog naselja. U vreme austrijske okupacije, 1717–1735. godine, formiranjem Gročanskog distrikta, raste administrativni i ekonomski značaj naselja. Broj od 220 kuća, koliko je prema podacima Beogradske mitropolije varošica imala 1733–1735. godine, biće dostignut tek u drugoj polovini 19. veka, u vreme njenog najvećeg ekonomskog procvata.

Ponovnim dolaskom Turaka, Grocka gubi stečene pozicije i sve do tridesetih godina 19. veka ona opstaje kao palanka bez posebnih karakteristika. Brojni arhivski dokumenti svedoče o budjenju društvenih i privrednih aktivnosti tog doba. Grade se crkva, ćuprija na Gročici i poslovne zgrade. Takodje, Grocka se razvija i kao trgovački centar, a čaršija se proširuje podizanjem novih dućana. Na osnovu zakona iz 1866.godine, koji je naselja klasifikovaona osnovu broja stanovnika i njihove delatnosti – Grocka je i zvanično stekla status varošice.

Kao stecište svih ekonomskih i društvenih zbivanja, Gročanska čaršija organizacijom i sadržinom predstavlja potrebe i težnje gročanske sredine i karakterističan ambijent srpske palanke 19. veka, formiran u procesu raslojavanja srpskog društva i jačanja novog trgovačkog staleža. Ta administrativna, društvena, privredna i trgovačka delatnost se onda, kao i danas, odvijala duž sadašnjeg Bulevara oslobodjenja, odnosno nekadašnjeg Carigradskog druma, i u neposrednoj blizini. Samim tim i najveća gradjevinska aktivnost se odvijala baš na tom prostoru. Pored poslovnih zgrada sa dućanima, zanatskim radionicama i kafanama, u Čaršiji se nalaze i stambene zgrade čiji su vlasnici bili imućni trgovci i zanatlije.

• 

• 

• 

Specifičnost Grocke – da je istovremeno bila i varošica i seosko naselje – odredila je primarnu podelu starih gročanskih kuća na seoske i varoške. Raznovrsnost u pogledu namene i vremena nastanka kuća uslovila je dalje tipsku šarolikost arhitekture u Čaršiji. Ova činjenica doprinosi kako živopisnosti tako i istorijskoj autentičnosti ambijenta u celini.

U Gročanskoj čaršiji, dugoj oko 300 metara, danas se može pratiti linija razvoja narodnog arhitektonskog izraza od stare balkanske kuće preko namenskih tipskih zgrada (kafana-hanova, dućana) i vojvodjanske varoške kuće s klasicističkom i secesijskom ornamentalnom aplikacijom pa sve do savremene javne i stambene zgrade.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Kao posebno značajni objekti u okviru celine, ističu se Apostolovićeva kuća iz druge polovine 18. veka, Nišlićeva kuća i Savića mehana s početka 19. veka, kao i Crkva Svete Trojice, podignuta 1883. godine. U okviru Čaršije se nalazi i Biblioteka „Ilija Garašanin“, u čijoj je galeriji izložena Dubočajska zbirka, Legat dr Aleksandra Kostića, kao i svi najvažniji administrativni, trgovački i drugi sadržaji Opštine Grocka.

Gročanska čaršija je 1966. godine utvrdjena za kulturno dobro, a 1979. godine za kulturno dobro od velikog značaja za Republiku Srbiju.