U onlajn izdanju lista “Novosti” 30. 12. 2019. objavljen je članak pod naslovom “Beogradsko nasleđe – zalog za budućnost”.
Direktorka Zavoda za zaštitu kulture Beograda Olivera Vučković o delatnosti ove kuće: Cilj je očuvanje osnovnih vrednosti, ali i nesmetani razvoj grada
Kao istoričar i neko ko se godinama bavio zaštitom u okviru Beogradske tvrđave, poznajući istoriju ove kuće i veličine koje su bile na njenom čelu, kada sam u aprilu 2017. godine došla na čelo Zavoda, imala sam ozbiljnu tremu, ali i odgovornost kako se na pravi način posvetiti zaštiti, ne kočiti razvoj grada i naći pravu meru.
Naravno, oslonac sam našla u zaposlenima, kolegama, od kojih neki decenijama rade u Zavodu, i jasno sagledala – da nepokretno kulturno nasleđe predstavlja neobnovljiv resurs, izvor identifikacije i blago i da je ono temelj našeg društva, našeg grada. Ako počnemo od te pretpostavke, onda je sasvim jasno zašto Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, koji naredne godine slavi 60 godina rada, aktivno učestvuje u arhitektonskom oblikovanju grada Beograda. Ako tome dodam i delatnost Zavoda, a to je zaštita spomenika kulture, prostornih kulturno-istorijskih celina, arheoloških nalazišta i znamenitih mesta na teritoriji grada Beograda, kao i izrada konzervatorsko-restauratorskih projekata i projekata revitalizacije, izrada uslova za urbanističke planove i preduzimanje mera tehničke zaštite, rukovođenje i praćenje izvođenja radova na tehničkoj zaštiti i unapređenje dokumentacije, jasno je da je posao ove institucije i svih 40 zaposlenih ogroman.
Na području grada Beograda, na 17 opština, od osnivanja Zavoda 1960. godine do danas, utvrđeno je ukupno 431 nepokretno kulturno dobro, od toga 390 spomenika kulture, 11 prostorno kulturno-istorijskih celina, 22 arheološka nalazišta i osam znamenitih mesta.
Zdanja pored kojih svakodnevno prolazimo ili ih posećujemo neretko su spomenici kulture – javni i stambeni objekti, škole, bolnice, muzeji, crkve i manastiri, hoteli, industrijska preduzeća, arheološka nalazišta, javni spomenici i spomen-obeležja, kuće u kojima su živele i radile znamenite ličnosti, parkovi (Park prijateljstva), čitavi urbani prostori… U pojedinim slučajevima preklapa se zaštita kulturnog i prirodnog nasleđa (Botanička bašta, Akademski park, Pionirski park, Topčider).
Prostorno kulturno-istorijske celine posebno su značajne u očuvanju nepokretnog kulturnog nasleđa grada Beograda, jer se u njima nalaze objekti različitih vrednosti – urbanističkih, arhitektonskih, kulturno-istorijskih, društvenih, umetničkih, estetskih, koji zajedno sa svojim neposrednim okruženjem učestvuju u formiranju ambijenata, određenih prostora i uličnih poteza. Takođe, u okviru ovih prostora nalaze se objekti koji su u različitim fizičkim stanjima, od dobrih do loših. Stručnjaci Zavoda – arhitekte, istoričari umetnosti, istoričari, urbanisti, arheolozi i etnolozi, učestvuju u analizama, vrednovanju i procenjivanju stepena mogućih intervencija. Svakako, u zaštićenim prostorima, osim čuvanja i zaštite prezentacije starog fonda, dozvoljena je i izgradnje novih objekata pod kontrolom službe zaštite. Krajnji cilj su zaštita i očuvanje osnovnih vrednosti, karakteristika i strukture, ali i nesmetani razvoj Beograda.
PROJEKATTrogodišnji projekat (2018-2020) “Mape beogradskih opština sa prikazom nepokretnog kulturnog nasleđa” ima cilj da prikaže spomenike kulture, kao i spomenike u javnom prostoru svih 17 beogradskih opština.
U poslednje tri godine, Zavod je uradio niz projekata prema kojima su izvedeni radovi na rekonstrukciji i restauraciji Spomenika zahvalnosti Francuskoj, Malog i Velikog stepeništa u parku Kalemegdan, Česme Mehmed-
-paše Sokolovića i Damad Ali-pašinog turbeta na Beogradskoj tvrđavi. Na osnovu projekata Zavoda, trenutno se izvode radovi na spomeniku “Pobednik”, projektu rekonstrukcije tvrđave u Zemunu, rekonstrukcije fasade zgrade bivše Glavne železničke stanice, a naredne godine očekujemo obimne radove na restauraciji Astronomske opservatorije na Zvezdari, Umetničkom paviljon “Cvijeta Zuzorić” i Groblju oslobodilaca Beograda.
Stručnjaci Zavoda aktivno učestvuju u estetskom i funkcionalnom oblikovanju grada, kroz konzervatorski nadzor nad izvođenjem radove na fasadama i uličnim zastorima na Kosančićevom vencu, u Skadarliji, na Trgu republike, u užem jezgru Beograda i Zemuna. I rekonstrukcija dvaju muzeja, Narodnog i Savremene umetnosti, kao i niza objekata koji su pojedinačni spomenici ili imaju spomeničku vrednost u okviru celina, nije prošla bez budnog oka konzervatorskog nadzora ovog zavoda.
Olivera Vučković
Naravno, nikako ne treba zaboraviti ni izdavačku delatnost Zavoda. Ove godine je izašao dvadeseti broj časopisa “Nasleđe”, jednog od najeminentnijih časopisa iz oblasti zaštite kulturnih dobara, a tu su i pojedinačni katalozi.
Zavod je institucija koja tesno sarađuje sa svim gradskim i republičkim institucijama, fakultetima, fondacijama, učestvuje u svim manifestacijama, a poslednjih godina ima i aktivnu saradnju na međunarodnom planu sa Ambasadom Francuske i Turskom agencijom za međunarodni razvoj i saradnju – TIKA.
IZLOŽBE
U CILjU prezentacije nasleđa, Zavod je u poslednje tri godine realizovao niz izložbi koje su širu javnost upoznale sa spomeničkim nasleđem: “Secesija u starom jezgru Zemuna”, “Crkvena porta u Vraniću”, “Moderna Beograda – arhitektonska baština prestonice”, “Ratni foto-reporter Rista Marjanović”, “Spomenik zahvalnosti Francuskoj – Obnova”, “Kafane i mehane Beograda”, “Nikola Nestorović – portret jedne epohe”, “Narodni muzej” i “Akvareli Milana Zlokovića”.
ZA DVE GODINE
Na PROSTORU grada Beograda, a na predlog Zavoda, u poslednje dve godine Vlada Republike Srbije utvrdila je 18 spomenika kulture i jednu prostorno kulturno-istorijsku celinu – Cerak vinogradi, što je veliki pomak u očuvanju nepokretnog kulturnog nasleđa glavnog grada.
Beogradski zavod prepoznao je značaj edukacije mladih o spomeničkom nasleđu grada, te tako već godinama realizuje dva programa: “Nasleđe za decu”, namenjeno osnovcima, i “Beo kul gradska tura”, namenjena srednjoškolcima.
