Srećan Uskrs želi vam Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Hristos vaskrse!
Beogradska Saborna crkva je gradjena od 1837. do 1840. godine na mestu stare crkve iz 1728. godine. Još od XVI veka na ovom mestu je postojala crkva posvećena istom patronu – arhandjelu Mihailu. O tome kako je izgledala, dragoceno svedoči protenstanski sveštenik i putopisac Stjepan Gerlah u svom opisu putovanja carskih poslanstava u Carigrad 1573–1578. godine. Iako prostrana, sa svim potrebnim liturgijskim sasudima i mobilijarom, nije mogla da primi brojni hrišćanski živalj beogradske varoši.
Rušena i opravljana, stara crkva se borila sa zlim vremenima sve do 22. juna 1836. godine, kada je nakon brojnih diskusija knez Miloš Obrenović izdao naredbu o njenom konačnom rušenju i izgradnji novog hrama. Gradnja nove Saborne crkve započeta je 28. aprila 1837.godine. Osvećenje temelja ove „katedralne beogradske crkve“ 15. jula 1837. godine, savremenik je opisao kao izuzetan dogadjaj kojem su prisustvovali mitropolit Petar Jovanović, najviši crkveni velikodostojnici, knjeginja Ljubica i naslednici Milan i Mihailo, kmetovi, deca i „narod oboje pola“. Radove su, prema projektu Fridriha Adama Kverfelda, izvodili pančevački majstori. Crkva je rešena kao jednobrodna gradjevina zasvedena poluobličastim svodom sa visokim zvonikom nad zapadnim pročeljem i polukružnom apsidom na istoku. Na klasicistički oblikovanim fasadama ističe se primena baroknih elemenata, naročito vidljiva u izgledu zvonika crkve. Preuzimanje ovakavog tipa sakralnih gradjevina, karakterističnih za crkveno graditeljstvo Karlovačke mitropolije, značilo je okretanje Beograda ka evropskim arhitektonskim i umetničkim tendencijama.
Po završetku gradnje pristupilo se ukrašavanju i opremanju unutrašnjosti. Beogradska crkvena opština je angažovala vajara, drvorezbara i livca Dimitrija Petrovića (1799–1852), školovanog na akademiji u Beču, na izradi nacrta za ikonostas i pevnice. Nažalost, zbog izvesnih nesuglasica sa opštinom, Dimitrije Petrović nakon izrade arhitektonskog dela ikonostasa i njegovog montiranja u crkvi 1842. godine, zauvek napušta Beograd. Raskošno oblikovan, sa izvesnim eklektičkim dekorativnim elementima, ikonostas Saborne crkve u Beogradu svakako je najreprezentativniji klasicistički ikonostas u Srbiji. Oslikavanje Saborne crkve bilo je povereno jednom od najpoznatijih srpskih slikara 19. veka, Dimitriju Avramoviću (1815–1855), koji je u periodu izmedju 1841. I 1845. godine naslikao ukupno osamnaest velikih zidnih kompozicija i približno pedeset ikona za ikonostas. Umetnik je bio pod uticajem bečke istorijske škole i nemačkih nazarena, ali se njegov izrazit osećaj za dramatični kolorit i plastični – smeli ritam spojio u originalni slikarski rukopis. Na zidnim površinama Saborne crkve ostvario je jedinstvene monumentalne kompozicije religijskog sadržaja, visoko vrednovane u novijem srpskom slikarstvu. Pored slikarskih i duborezačkih radova na ikonostasu, pevnicama i predikaonici, zidnih slika, posebnu vrednost u crkvi predstavlja riznica u kojoj se čuvaju predmeti primenjene umetnosti – zlatarska dela iz 18. i 19. veka, odežde, krstovi, pojedinačne ikone iz druge polovine 19. veka i drugi predmeti od kulturno-istorijskog značaja.
U samoj crkvi nalaze se mošti sv. cara Uroša i sv. despota Stevana Štiljanovića, grobnice srpskih vladara kneza Miloša i Mihaila Obrenovića i grobnice crkvenih poglavara. Pred glavnim ulazom u crkvu sahranjeni su srpski književnik i prosvetitelj Dositej Obradović i reformator srpskog jezika i sakupljač narodnog blaga Vuk Karadžić (1787–1864).
Saborna crkva u Beogradu je svojom arhitekturom, umetničkim delima i bogatom riznicom neprocenjiva istorijska baština vezana za sudbinu srpskog Beograda prve polovine 19. veka, koji se upravo formirao na prostoru oko Saborne crkve, postavši njegov crkveni, upravni i kulturni centar. Odlukom iz 1979. godine utvrdjena je za kulturno dobro od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju.
