Stručni saradnici Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda posetili su Sarajevo i Banja Luku, radi razmene iskustva i znanja u oblasti zaštite nepokretnih kulturnih dobara i potpisivanja Memoranduma o saradnji sa JU Kantonalnim zavodom za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijedja Sarajevo, kao i posete Republičkom Zavodu za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasledja Banja Luka.
Putovanje je bilo koncipirano da se u svakom mestu upoznamo sa spomeničkim nasledjem, metodama konzervacije nepokretnih kulturnih dobara, ali i načinom prezentacije i izložbama. Prva stanica nam je bila Banja Koviljača gde su nas dočekale arhitekta-savetnik Zavoda za zaštitu spomenika kulture Valjevo Milka Krstivojević i predstavnici Turističke organizacije Banje. Tokom obilaska govorile su nam o značaju i blagodetima Banje, ali i o radovima na sanaciji Kur salona – reprezentativnoj gradjevini podignutoj 1932, za potrebe raskošnih balova banjskih gostiju. Koleginica Milka je posebno govorila o o metodologiji i tehnikama zaštite od vlage koja je konzervatorima predstavljala poseban izazov.
Banja Koviljača
Dolazak u Sarajevo obeležila je poseta Kantonalnom zavodu za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijedja Sarajevo, radi potpisivanja Memoranduma o saradnji. Direktor Zavoda dr Boris Trapara je stručnjake beogradskog zavoda bliže upoznao sa radom njihove institucije na zaštiti kulturnog, ali i prirodnog nasledja. Saradnici Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda su imali priliku i da posete bogat Dokumentacioni centar i da se upoznaju sa načinom čuvanja dokumentacije. Olivera Vučković, v.d. direktora je predstavila delatnost i organizacionu strukturu beogradskog Zavoda, a potom su kolege upoznate sa konzervatorskim radovima na Zindan kapiji Beogradske tvrdjave o kojima je govorila pomoćnik direktora dr Marina Pavlović, zaštitom i utvrdjivanjem prostorno kulturno-istorijskih celina za kulturno dobro o kojima je pričala Jasna Cvetić, rukovodilac sektora za arhitektonsko-konzervatorske poslove, rekonstrukcijom, sanacijom i adaptacijom Centralne kule u kompleksu Staro sajmište o kojoj je govorila viši konzervator arhitekta Aleksandra Šević, a Bojana Ibrajter Gazibara, rukovodilac sektora za istraživanje, valorizaciju i dokumentaciju je predstavila programe prezentacije, popularizacije i edukacije.
Prezentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda u Kantonalnom zavodu za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijedja Sarajevo
Potpisivanje Memoranduma o saradnji označilo je početak rada dva Zavoda na zajedničkim projektima, usavršavanju i razmeni iskustava.
Potpisivanje Memoranduma o saradnji dva Zavoda
Obilazak kulturnog nasledja Sarajeva je započet u Svrzinoj kući, nacionalnom spomeniku, koja predstavlja kulturu stanovanja gradske muslimanske porodice sa kraja XVIII i kroz XIX vek. Imali smo priliku da uporedimo sličnosti i razlike u tipologiji, tehnikama gradnje, funkcionalnosti i estetici kuća koje pripadaju istom tipu i vremenu u dva grada. Potom smo posetili Crkvu Sv. Arhandjela Mihaila i Gavrila, hram Srpske pravoslavne crkve u Sarajevu, koja je podignuta u XIV veku, na temeljima starije bazilike, a koja je više puta oštećena i obnavljana. Nezaobilazna tačka kulturnog nasledja je čuvena Gazi Husrev-begova džamija, koja zbog svoje monumentalnosti i likovnog izraza predstavlja jedan od najznačajnijih spomenika sakralne islamske arhitekture na Balkanu. Izgradjena je 1531. godine, a projektovao ju je Adžem Esir Ali, Persijanac iz Tabriza, glavni arhitekta Osmanskog carstva. Preplitanje balkanske arhitekture, islamskih bogomolja, raskošnih palata iz austro-ugarskog perioda, dobri primeri arhitekture akademizma, secesije, ali i ar dekoa iz medjuratnog perioda, kao i značajni objekti socijalističke arhitkture, govore o slojevitosti i multikulturnoj i multikonfesionalnoj istoriji i sadašnjosti Sarajeva.
Obilazak Sarajeva sa dr Borisom Traparom
Bogata stalna postavka Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine ostavila je pozitivan utisak, a naš domaćin v.d. direktora muzeja Mirsad Sijarić govorio je o muzeološkoj, naučnoj, obrazovnoj i izdavačkoj delatnosti muzeja. Osnovan je 1888. godine, a sastoji se iz četiri zasebna paviljona, medjusobno povezana trasama, sa unutrašnjim atrijumom u koji je smeštena botanička bašta. Zgrada muzeja radjena je u neorenesansnom stilu, prema projektu arhitekte Karla Paržika. Posebno zanimljiva sa stanovišta zaštite nepokretnih kulturnih dobara bila je rekonstukcija dela muzeja koji je bio uništen, ali i znalački izvedeni radovi na restauraciji enterijera i zidnog slikarstva muzeja.
Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine
Razgledanje grada smo zaokružili panoramskim pogledom na Sarajevo sa Trebevićke žičare, koja je svečano otvorena davne 1959. godine.
Arheolog Mirza Kapetanović iz Kantonalnog zavoda, poveo nas je u obilazak Jajca i Travnika, mesta u kojima je takodje jasno vidljiva neraskidiva veza kulturnog i prirodnog nasledja. U Travniku smo posetili Tvrdjavu, jedno od najlepših i najočuvanijih utvrdjenja srednjovekovne Bosne i Hercegovine, a nezaobilazna je bila i poseta kući u kojoj je rodjen pisac Ivo Andrić, tipičnoj gradjanskoj kući svog vremena.
Kuća u kojoj je rodjen Ivo Andrić
Na preporuku saradnika i prijatelja Zavoda iz Franjevačkog samostana i crkve Sveti Antun Padovanski u Beogradu posetili smo Franjevački samostan sv. Luke u Jajcu, u kojem se nalazi i muzej sa postavkom „Srednjovekovna Bosna“, gde smo imali prilike da vidimo sarkofag poslednjeg bosanskog kralja Stjepana Tomaševića, kao i ostatke crkve sv. Marije i toranj sv. Luke koji je uz nju podignut. Kako su u poslednjem ratu sakralni objekti sve tri konfesije u potpunosti uništeni, bilo je reči o principima obnove na primeru upravo ove crkve. Poseban utisak ostavili su Plivski vodopad i Vodenice na Plivi.
Franjevački samostan sv. Luke u Jajcu, Plivski vodopad i Vodenice na Plivi
Za kraj stručnog obilaska Bosne i Hercegovine posetili smo grad na obali Vrbasa, Banja Luku. Sa direktorkom Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasledja Banja Luka, Jasnom Milešević govorili smo o iskustvima u oblasti zaštite nepokretnog kulturnog nasledja i upoznali se sa njihovim aktuelnim projektima i radovima.
Nakon razgovora sa kolegama i dogovora o budućoj saradnji, obišli smo tvrdjavu Kastel-najstariji istorijski spomenik, koji se nalazi u središtu grada. Kroz šetnju gradom uočili smo i nekoliko skulptura- javnih spomenika, a značajan utisak ostavio je spomenik „Topola užasa“koji je Republika srpska podigla u znak sećanja na žrtve u logoru Jasenovac, a nalazi se ispred zgrade Narodne skupštine Republike Srpske, u centru grada.
Veoma korisna je bila poseta Muzeju savremene umjetnosti Republike Srpske, koji se nalazi u adaptiranoj nekadašnjoj zgradi železničke stanice. Inspirativna rešenja primenjena tokom rekonstrukcije i maksimalno iskorišćen prostor zgrade je ostavio snažan utisak. Retrospektivna izložba „Sutra je ponedeljak“ neoavangardnog umetnika Dragoljuba Raše Todosiljevića, kroz koju nas je vodio Mladen Banjac, viši kustos muzeja je na najbolji način zaokružila stručno putovanje.
Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske
Cilj posete Bosni i Hercegovini je u potpunosti ispunjen, razmenili smo iskustva, upoznali se sa metodama rada i stučnjacima u oblasti zaštite kulturnog nasledja i nadamo se najskorijem nastavku saradnje sa Kantonalnim zavodom za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijedja Sarajevo, kao i Republičkim zavodom za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasledja Banja Luka.