Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda je od 70-tih godina prošlog veka počeo istraživanje, valorizovanje, opservacije stanja i snimanje spomen česme kralja Aleksandra I Lisičijem potoku. Od 90-tih godina prostor česme je bio jako zapušten, obrastao korovom i nepristupačan za gradjane, a sama česma zatrpana zemljom i šutom.
Svečano otvaranje česme 1936. godine
Zavod je 2021. godine je dobio mišljenje o stanju stenske mase u zaledju stene, a 2022. godine je organizovao otkopavanje dela zatrpane česme kao i deo zatrpanog stenskog odseka u zaledju spomen česme. Time su se stvorili uslovi za precizno snimanje objekta česme, što je i obavljeno 3D laserskim snimanjem objekta, na osnovu koga je uradjen projekat restauracije i konzervacije spomen česme. Autor projekta je dip.inž.arh. Bojana Savić, konzervator Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Radovi su izvodjeni od maja do jula 2023. godine i obuhvatali su:
- Konsolidaciju i čišćenje kamenih blokova česme od nečistoća, vegetacije i algi;
- Vraćanje kamenih blokova nadjenih in situ na prvobitnu poziciju sa koje su spali, zamena oštećenih blokova novim, nabavku kamena i izradu nedostajućih kamenih blokova i ploča, fugovanje spojnica kamena;
- Izrada ploče sa uklesanim stihovima, po uzoru na postojeću, i vraćanje na poziciju na česmi na kojoj se nekada nalazila;
- Izrada nedostajućeg monograma kralja Aleksandra I Karadjordjevića, po uzoru na postojeći i vraćanje na poziciju na česmi na kojoj se nekada nalazio;
- Konzervatorsko-restauratorski radovi na čišćenju bronzane glave lava;
- Zamena devastirane lule za vodu i čišćenje odvoda česme;
- Izrada potpornog zida za sprečavanje obrušavanja zemlje;
- Hidrofobna i antigrafitna zaštita česme.
Za navedene radove, novac je opredelio Grad Beograd. Radovi na obnovi spomen česme su dobar primer saradnje gradskih institucija jer su pored Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda u njima učestvovali i JKP „Zelenilo Beograd“, JKP Javno osvetljenje, JKP Beograd put, JP Putevi Beograda i JKP Vodovod i kanalizacija.
Izgradnja česme započeta je 1932.godine, pod pokroviteljstvom kralja Aleksandra I Karadjordjevića, a obnovljena i svečano otkrivena kao njegova Spomen-česma, 1936. godine, nakon njegove pogibije u Marseju 9. oktobra 1934. godine.
Autor česme za sada nije poznat. Česmu je podiglo Društvo za ulepšavanje i unapredjenje Dedinja, a nakon svečanog otkrivanja, predalo na upotrebu i čuvanje Beogradskoj opštini.
Česma pripada malobrojnoj grupi utilitarnih spomeničkih vrednosti posvećenih istorijskoj uspomeni na Aleksandra Karadjordjevića, kao prvog vladara zajedničke države Srba, Hrvata i Slovenaca. Česma je zidana u kamenu, obložena crvenim sijenitom. Izvori navode da je crveni sijenit kojim je česma zidana pronalazak kralja Aleksandra, namenjen za zidanje Spomenika neznanom junaku na Avali. Bio je uskladišten u delu dvorskog imanja i iz nekih razloga ostao neupotrebljen za predvidjenu namenu. Poseban izazov je bio naći originalni kamen za restauraciju česme, s obzirom da je poreklo crvenog sijenita iz kamenoloma u okolini Bora koji nije više aktivan. Velikim zalaganjem izvodjača i projektanta, potrebna količina kamenih blokova je pronadjena oko samog kamenoloma.
