U okviru programa 17 Beogradske internacionalne nedelje arhitekture – BINA 2022, u nedelju, 26.06.2022. od 18.00 do2 0.00 časova, održana je šetnja na Beogradskoj tvrđavi, sa temom: Istorijat Beogradske tvrđave, sa osvrtom na nerealizovani projekat arhitekte Nikole Dobrovića. Mesto okupljanja je bilo ispred Umetničkog paviljona Cvijeta Zuzorić, a šetnju je vodio Aleksandar Božović, viši konzervator Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.
Istorija Beogradske tvrđave, najstarijeg gradskog prostora Beograda možemo pratiti od osnivanja rimskog Singidunuma. Slovensko ime grada – tvrđave – Beograd – prvi put se pominje 878. godine u pismu rimskog pape Jovana III bugarskom knezu Borisu. Današnji izgled Beogradske tvrđave kao fortifikacione celine formiran je tokom dva milenijuma. Izgradnje, rušenja i obnove bedema Beogradske tvrđave oslikavaju uspone i padove Beograda, kao i značaj njegove uloge u prošlosti. Smeštena na raskrsnici evropskih puteva prema istoku, ona je vekovima bila odbrambeno uporište i polazna tačka osvajačkih pohoda. Nastanak Beogradske tvrđave i njenog najstarijeg jezgra, Gornjeg grada, vezuje se za prisustvo Rimljana na ovim prostorima krajem stare i početkom naše ere. Kroz dugi period formiranja beogradske fortifikacije evoluirale su od antičkog utvrđenog logora – kastruma, preko utvrđenja srednjovekovnog grada, do savremenog bastiona artiljerijske tvrđave. Posle pada Rimskog carstva, u razdoblju od V do XV veka, Tvrđava je prošla kroz burnu istoriju pod vlašću Vizantije, Bugarske, Ugarske i Srbije. Za vreme vladavine despota Stefana Lazarevića (1404-1427) dobila je oblik razvijenog srednjovekovnog utvrđenja, sa Unutrašnjim i Donjim gradom, zapadnim i istočnim podgrađem. Unutrašnji grad je, prema rečima despotovog biografa Konstantina Filozofa, bio najjače utvrđeni deo tvrđave u kojem se nalazio dvor despota Stefana, riznica, kapela i biblioteka. Od 1521. godine Tvrđava je pod vlašću Turaka počela da se razvija izvan zidina, a sa dolaskom Austrijanaca 1717. otpočela je i modernizacija, koja je unela znatne izmene u njen opšti izgled. Izgrađeni su barutni magacini, kasarne i drugi vojni objekti u Donjem gradu, a na gornjogradskom platou su porušeni svi turski objekti osim jedne džamije. Kada su 1867. godine Srbi konačno dobili ključeve Beogradske tvrđave, ona je i dalje ostala podređena vojnim potrebama srpske, potom jugoslovenske vojske. Poslednju svoju veliku ratnu ulogu Tvrđava je odigrala tokom Prvog svetskog rata. Danas, kompleks Beogradske tvrđave, u prostornom i funkcionalnom smislu, čini nerazdvojivu celinu sa Kalemegdanskim parkom, čije je uređenje počelo sedamdesetih godina 19. veka. Posebnu vrednost ovog parka predstavljaju javni spomenici, koji se na ovom prostoru kontinuirano podižu od početka 20. veka do danas. Beogradska tvrđava je utvrđena za spomenika kulture od izuzetnog značaja 1979. godine.
Kao poseban kuriozitet u formiranju prostora Beogradske tvrđave izdvaja se nerealizovana ideja Nikole Dobrovića iz 1946. godine objavljena u okviru studije Obnova i izgradnja Beograda: konture budućeg grada. Tom prilikom je predvideo izgradnju Političko-sportskog stadiona u zoni Donjeg grada Beogradske tvrđave, dok je na platou Gornjeg grada Beogradske tvrđave Dobrović osmislio „vertiklanu nadgradnju” odnosno izgradnju objekata od državnog značaja, među kojima su bili Narodna skupština, Panteoni Muzej NOB-a.
Foto: Beogradska internacionalna nedelja arhitekture
