Početkom novembra meseca tekuće godine završeni su radovi na rekonstrukciji, restauraciji i prezentaciji Česme Mehmed paše Sokolovića
Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda je protekle dve godine radio na izradi projekta. Izradi projekta su prethodili istraživački radovi koji su obavljeni 2015. Godine. Istraživanja, izradu projekta i njegovu realizaciju finansirala je TIKA – turska agencija za koordinaciju i razvoj, a projekat je radjen u saradnji sa turskom projektantskom firmom “Ekol Mimarlik” i brojnim ekspertima za otomansku istoriju i arhitekturu.
Na restauraciji ovog značajnog spomenika primenjeni su strogi principi konzervacije i sve odluke su donete nakon proučavanja literature, analize sličnih objekata iz perioda i svih prethodnih intervencija.
Česma Mehmed-paše Sokolovića podignuta je 1576/77. godine i predstavlja jedinu zadužbinu ovog znamenitog turskog vezira u Beogradu. Smeštena je neposredno uz ostatke Unutrašnjeg utvrdjenja, pored kaldrmisane staze koja kroz Defterdarevu kapiju vodi ka Donjem gradu Beogradske tvrdjave.
Radovi na česmi otpočeli su krajem maja 2017. godine posle dve godine istraživanja i rada na izradi projektne dokumentacije.
Radovima koji su izvršeni česma je prezentovana na adekvatan način koji u svakom slučaju zavredjuje kao jedan od malobrojnih očuvanih objekata iz otomanskog perioda koji je zadržao primarnu funkciju. Prezentacija je uradjena tako da je omogućeno sagledavanje objekta česme u celini kao i okolnih objekata i delova fortifikacija koji definišu ovaj prostor (Defterdareve kapije, Kornarovog bedema). Izvršena je rekonstrukcija krova prema analogiji sa česmama iz istog perioda i otkrivanje severozapadne fasade u celosti i delimično otkrivanje severoistočne fasade do austrijskog vodovodnog kanala koji je uz nju dodat izmedju 1717. i 1739. godine. Tokom istraživačkih radova obavljenih u oktobru 2015. godine, otkrivena je severoistočna fasada koja ima lice, izgradjeno od kamenih tesanika, kao i venac, koji se poklapa sa vencem u donjoj zoni ostale tri fasade, i otvorom sa dva kamena dovratnika i obradjenim ivicama, što je verovatno bio nekadašnji ulaz u rezervoar.
Kako bi se prezentovala originalna, do sada zakopana severozapadna fasada česme trebalo je projektom prevazići denivelaciju od 4,5m visine, razliku izmedju originalnog platoa ispred česme i sadašnjeg nivoa terena Gornjeg grada. U cilju omogućavanja dostupnosti novih nalaza, projektovana je kosa rampa koja će omogućiti silaz na originalni nivo terena svim posetiocima uključujući i osobe sa invaliditetom kao i roditelje sa decom, starije slabo pokretne osobe. Na ovaj način na Beogradskoj tvrdjavi po prvi put su osobe sa invaliditetom dobile mogućnosti da sagledaju kulturne slojeve prezentovane na ovom lokalitetu. Zid rampe ujedno je iskorišćen kao potporni zid koji statički obezbedjuje zemljani nasip.
Zavod je uz veliko angažovanje svojih saradnika i uz svesrdnu pomoć i donaciju kompanije “Lafarge” uspeo da za restauraciju obezbedi kompatibilan kamen istih petroloških karakteristika kao autentičan kamen na česmi. Svi radovi na konzervaciji i restauraciji su izvedeni bez upotrebe cementa.
Tokom izvodjenja radova otkopan je deo bedema rimskog kastruma i doneta je odluka da se bedem konzervira i prezentuje što je uslovilo izmene i povećalo ukupnu vrednost projekta. Sada je na ovom prostoru posetiocima omogućeno da na relativno malom segmentu tvrdjave sagledaju njeno bogatstvo u vidu brojnih slojeva iz raznih perioda (deo rimskog bedema, tursku čemu, delove austrijskih fortifikacija).
Dok su sve intervencije na konzervaciji i restauraciji radjene uz primenu originalnih i kompatibilnih materijala, novi funkcionalni elementi u prostoru uradjeni su upotrebom savremenih materijala koji su uobičajeni u svetskoj konzervatorskoj praksi koji svakom posetiocu jasno pokazuju da to nisu delovi fortifikacionih struktura.
Česma je funkcionalno i dekorativno osvetljena.
